Hedonizm Nedir?
Hedonizm, Yunanca “zevk” anlamına gelen “hedone” kelimesinden türetilmiştir. Felsefede, hazcılık veya hedonizm, hazzın mutlak anlamda iyi olduğunu, insan eylemlerinin nihai anlamda haz sağlayacak bir biçimde planlanması gerektiğini, sürekli haz verene yönelmenin en uygun davranış biçimi olduğunu savunan felsefi görüştür.
Hedonizm, iki temel ilke üzerine kuruludur:
- Hakikat: Haz, insan yaşamının en temel amacı ve değeridir.
- Davranış: İnsanın eylemleri, hazzı en üst düzeye çıkarmak için yönlendirilmelidir.
Hedonizm, Antik Yunan’da Aristippos tarafından ortaya atılmış ve daha sonra Epikür tarafından geliştirilmiştir. Aristippos, hazzı, her an içinde bulunulan anlık zevklere odaklanan bir anlayışla tanımlamıştır. Epikür ise, hazzı, kısa vadeli zevklerin yanı sıra uzun vadeli mutluluk ve tatminle de ilişkilendirmiştir.
Hedonizm, felsefi bir görüş olarak, hem ahlaki hem de psikolojik boyutları olan bir tartışma konusudur. Ahlaki olarak, hedonizm, hazzı en üst düzeye çıkarmanın her zaman doğru ve iyi bir davranış olduğu anlamına gelir mi? Psikolojik olarak, haz, insan davranışının tek motivasyon kaynağı mıdır?
Hedonizm’in Çeşitleri
Hedonizm, iki temel ilke üzerine kurulu olsa da, bu ilkeleri farklı şekillerde yorumlayan farklı hedonizm türleri vardır.
Hedonic Calculus
Hedonic Calculus, hazzı ölçmek ve karşılaştırmak için kullanılan bir yöntemdir. Bu yönteme göre, bir hazzı diğerinden daha değerli kılmak için, hazın şiddetini, süresini, yakınlığını ve kesinliğini dikkate almak gerekir.
Hedonic Adaptation
Hedonic Adaptation, yeni bir duruma uyum sağlamak için haz duygusunun zamanla azalması anlamına gelir. Bu durum, hazzı sürekli olarak en üst düzeye çıkarmanın mümkün olmadığını gösterir.
Hedonic Treadmill
Hedonic Treadmill, yeni bir haz elde etmek için daha fazla para veya kaynak harcamak anlamına gelir. Bu durum, hazzı sürekli olarak en üst düzeye çıkarmanın maliyetli olabileceğini gösterir.
Hedonizm’in Kullanımı
Hedonizm, günlük yaşamda farklı şekillerde kullanılabilir. Örneğin, bir kişi, bir iş veya ilişkiye devam etmek için, o işten veya ilişkiden aldığı hazzı değerlendirebilir. Bir başka kişi, bir karar verirken, o kararın uzun vadede kendisine ne kadar haz vereceğini düşünebilir.
Hedonizm, bir kişinin kendi mutluluğunu ve tatminini artırmasına yardımcı olabilecek bir araç olabilir. Ancak, hedonizmin sınırlarını da bilmek önemlidir. Örneğin, kısa vadeli hazlar, uzun vadeli mutluluğa zarar verebilir.
Hedonizm’e İlişkin Eleştiriler
Hedonizm, felsefi bir görüş olarak, hem ahlaki hem de psikolojik boyutları olan bir tartışma konusudur.
Ahlaki eleştiriler
Hedonizme yönelik ahlaki eleştiriler, hedonizmin aşağıdakileri içerdiği şeklindedir:
- Bencillik: Hedonizm, kişinin kendi hazını en üst düzeye çıkarmaya odaklanır. Bu durum, kişinin başkalarının haklarını veya çıkarlarını göz ardı etmesine neden olabilir.
- Kısa vadeli bakış açısı: Hedonizm, kısa vadeli hazlara odaklanır. Bu durum, kişinin uzun vadeli mutluluk ve tatmini göz ardı etmesine neden olabilir.
Psikolojik eleştiriler
Hedonizme yönelik psikolojik eleştiriler, hedonizmin aşağıdakileri içerdiği şeklindedir:
- Kısıtlayıcıdır: Hedonizm, hazzı tek motivasyon kaynağı olarak görür. Bu durum, kişinin diğer önemli değerleri göz ardı etmesine neden olabilir.
- Gerçekçi değildir: Hedonizm, hazzı sürekli olarak en üst düzeye çıkarmanın mümkün olduğunu varsayar. Bu durum, gerçekçi olmayan beklentilere ve hayal kırıklığına neden olabilir.
Hedonizm’in Sanat ve Edebiyattaki Kullanımı
Hedonizm, sanat ve edebiyat alanında da sıklıkla kullanılan bir temadır. Örneğin, “Othello” oyununda, Othello’nun Desdemona’ya olan aşkı, haz duygusuna dayanır. “Hamlet” oyununda ise, Hamlet’in hedonizmi, onun kararsızlık ve eylemsizlik duygularına yol açar.
Hedonizm’e İlişkin İndirilebilir Kaynaklar
Hedonism: A Very Short Introduction by Roger Crisp